Hugo Bettauer - notka historyczna

Dziś prezentujemy pełne przygód, burzliwe życie Hugona Bettauera - austriackiego pisarza, dziennikarza i scenarzysty. 

Maximilian Hugo Bettauer urodził się 18 sierpnia 1872 roku w Baden koło Wiednia w rodzinie maklera giełdowego Arnolda (Samuela Arona) Betthauera. Miał dwie starsze siostry: Herminę (Michi) i Mathilde. W roku szkolnym 1887-1888 rozpoczął naukę w Gimnazjum im. Franciszka Józefa (Franz-Josef-Gymnasium) w Wiedniu. Jego kolegą szkolnym był późniejszy znany dramaturg, poeta i pisarz Karl Kraus. W wieku szesnastu lat młody Bettauer, jeszcze jako uczeń gimnazjum, uciekł do Afryki, skąd został odesłany do kraju przez austriackiego konsula. Dwa lata później, po zdaniu matury został dziennikarzem w redakcji „Neues Wiener Journal”. 

Hugo Bettauer (1872-1925)

fot.  Wilhelm Willinger (1920)

źródło: de.wikipedia.org

W 1890 roku przeszedł na protestantyzm (ewangelicyzm) i zmienił nazwisko z Betthauer na Bettauer. Następnie jako ochotnik wstąpił do Tyrolskiego Pułku Strzelców Cesarskich, skąd w wyniku konfliktu z dowódcą zdezerterował po pięciu miesiącach i wyjechał do Szwajcarii. Tam też, po śmierci ojca w 1896 roku odziedziczył znaczny majątek. W Zurychu poślubił swoją młodzieńczą miłość Olgę Steiner i po śmierci matki, w 1899 roku wyemigrował z małżonką do Nowego Jorku. W USA uzyskał obywatelstwo amerykańskie, ale po kilku miesiącach, z powodu braku zatrudnienia małżeństwo zdecydowało się na powrót do Niemiec. W 1899 roku Bettauerowie zamieszkali w Berlinie, gdzie urodził się ich pierwszy syn Heinrich Gustav Hellmuth. Bettauer pracował w tym czasie jako dziennikarz w redakcji gazety „Berliner Morgenpost”, gdzie opisywał liczne skandale miejscowych urzędników państwowych. W 1901 roku, po wykryciu korupcji w Hoftheater, którego dyrektor popełnił samobójstwo, Bettauer został osadzony na 25 dni w więzieniu, a następnie zmuszony do opuszczenia kraju. Jesienią 1901 roku wyjechał do Hamburga. Tam po rozwodzie z Olgą Steiner poznał swoją drugą żonę, szesnastoletnią wówczas Helene Müller. W 1904 roku wraz z nową narzeczoną wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. W czasie podróży statkiem do Nowego Jorku ożenił się ze swoją ukochaną, która jeszcze w tym samym roku urodziła syna Reginalda Parkera. W Nowym Jorku Bettauer pracował jako reporter, a także aktywnie uczestniczył w akcjach pomocy humanitarnej głodującym mieszkańcom Wiednia. W roku 1910 powrócił do Wiednia, gdzie rozpoczął pracę w redakcji „Neue Freie Presse”. Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się do wojska, jednak nie przyjęto go ze względu na posiadane amerykańskie obywatelstwo. Jego bardzo wysokie mniemanie o własnej osobie przekształcało się często w zbytnią arogancję. Kiedy przekazano mu, jako korespondentowi wojennemu używaną maszynę do pisania, oburzony Bettauer wyrzucił ją na śmietnik.

W tym czasie zaczął pisać powieści. Rocznie ukazywało się 4-5 tytułów. Bettauer specjalizował się w kryminałach, w których szeroko opisywał sytuację społeczeństwa. Książki zyskały ogromną popularność głównie dzięki temu, że ich akcja rozgrywała się w różnych miejscach: Wiedniu, Berlinie i Nowym Jorku. Najbardziej znaną powieścią Bettauera jest Miasto bez Żydów, napisana w 1922 roku. Bettauer ukazał w niej, jaki los spotkałby mieszkańców Wiednia, gdyby wszyscy Żydzi zostali zmuszeni do opuszczenia miasta. W ten sposób poruszył temat coraz mocniej rozwijającego się antysemityzmu. Sam autor wierzył jednak w pokojowe współżycie wszystkich religii. Swoją powieść zakończył chrześcijańskim życzeniem, aby dla zapewnienia dalszego rozwoju miasta ponownie sprowadzić ludność żydowską.

Strona tytułowa czasopisma "Er und Sie" z 1924 r.

Żródło: de.wikipedia.org

Od 1924 roku był współwydawcą czasopisma „Er und Sie. Wochenschrift für Lebenskunst und Erotik”, które kontynuowało późnej działalność pod nazwą "Tygodnik Bettauera" („Bettauers Wochenschrift”). Czasopismo regularnie wywoływało skandale, zamieszczając treści nowatorskie i odważne obyczajowo. Bettauer opowiadał się w swoich artykułach m.in. za prawem do rozwodu, przerywania ciąży i zwolnieniem z kary za homoseksualizm dorosłych obywateli. Z powodu jego demaskujących liczne nieprawidłowości w działaniach ówczesnej władzy artykułów oraz propagowania swobody seksualnej, Bettauer stał się przedmiotem powszechnej dyskusji. Przeciwnicy starali się go zdyskredytować, określając jego działalność „dziennikarstwem z rynsztoka”. Eskalacja konfliktu doprowadziła do konfiskaty wydawanego przez niego czasopisma. Następnie wytoczono mu proces, który doprowadził do powszechnych gróźb i nawoływań do dokonania morderstwa jego osoby. Bettauer został w procesie uniewinniony i kolejne wydanie jego czasopisma osiągnęło rekordowy nakład 60 tysięcy egzemplarzy. W 1925 roku, po wielotygodniowej kampanii prasowej wymierzonej przeciwko Bettauerowi, pisarz został ciężko raniony sześcioma strzałami z pistoletu przez młodego narodowego socjalistę Ottona Rothstocka, chcącego – jak twierdził – ocalić kulturę niemiecką przed „żydowską degeneracją”. Wydarzenia miały miejsce w redakcji czasopisma. Bettauer zmarł w szpitalu w wyniku odniesionych ran 26 marca. w wieku 52 lat. Sprawcę czynu okrzyknięto bohaterem i choć austriacki sąd uznał go za winnego zabójstwa, skierowano go na leczenie do kliniki psychiatrycznej, skąd po 18 miesiącach został zwolniony.

              Pośmiertna maska Hugon Bettauera 

              wykonana przez rzeźbiarza Alexandra Jaray'a

              fot. Wilhelm Willinger; źrodlo:de.wikipedia.org